Dzieci a Internet

Maria Namiestnikowa
Ekspert z Kaspersky Lab

Obecnie coraz wi臋cej dzieci doskonali sztuk臋 przeszukiwania Internetu, 艣wiata stworzonego przez doros艂ych, dla doros艂ych. Bardzo cz臋sto doro艣li spieraj膮 si臋, czy pozwoli膰 dzieciom u偶ywa膰 Sieci, czy te偶 nie.

Wi臋kszo艣膰 badaczy, specjalist贸w i zwyk艂ych u偶ytkownik贸w bez w膮tpienia odpowiada: TAK. S膮 pewni, 偶e Internet pomaga dzieciom w nauce, rozwoju i poznawaniu wirtualnej komunikacji, kt贸ra sta艂a si臋 nieod艂膮czn膮 cz臋艣ci膮 naszego 偶ycia. Wynikiem tego jest stworzenie Internetu dla dzieci, kt贸ry jest uznawany za "bezpieczny", specjalnej strefy podobnej do placu zabaw w 艣wiecie rzeczywistym, gdzie dzieci mog膮 komunikowa膰 si臋 ze swoimi przyjaci贸艂mi i gra膰 wsp贸lnie w r贸偶ne gry. Istniej膮 strony zawieraj膮ce sieciowe wersje ksi膮偶ek dla dzieci: ba艣ni, wierszy, pozycji edukacyjnych. W Internecie mo偶na znale藕膰 nawet kolorowanki. Dla m艂odych u偶ytkownik贸w Internetu stworzono specjalne wyszukiwarki indeksuj膮ce tylko strony dla dzieci.

 ????? ????

Pomys艂 Internetu dla dzieci jest bardzo popularny. Szybkie wyszukiwanie w Google s艂贸w "strony dla" lub "sieci spo艂eczno艣ciowe dla" wy艣wietla list臋 najpopularniejszych 偶膮da艅 wyszukiwania rozpoczynaj膮cych si臋 tymi s艂owami.

 ????? ????

Jak wida膰 na zrzutach ekranu, w odpowiedzi na powy偶sze zapytania Google natychmiast oferuje "strony dla dzieci".

Bior膮c pod uwag臋 szybki rozrost dzieci臋cego Internetu i ca艂kowit膮 liczb臋 jego m艂odych u偶ytkownik贸w, g艂osy os贸b, kt贸re sprzeciwiaj膮 si臋 korzystaniu z Internetu przez dzieci s膮 rzadko wys艂uchiwane. Jednak, niekt贸rzy przeciwnicy u偶ywaj膮 przykuwaj膮cych uwag臋 argument贸w przemawiaj膮cych za zakazaniem dzieciom dost臋pu do Internetu. Wi臋kszo艣膰 z nich oczywi艣cie skupia si臋 wok贸艂 delikatno艣ci umys艂u dziecka i negatywnego wp艂ywu, jaki mog膮 na niego wywrze膰 tre艣ci przeznaczone dla doros艂ych. Rozwi膮zanie tego problemu jest jednak proste - "kontrola rodzicielska", kt贸ra jest w gruncie rzeczy modu艂em znajduj膮cym si臋 w wielu rozwi膮zaniach bezpiecze艅stwa IT. Blokuje ona strony, kt贸rych dzieci nie powinny ogl膮da膰.

Osobi艣cie martwi mnie inny aspekt bezpiecze艅stwa Sieci zwi膮zany z nieletnimi: czy dzieci臋cy Internet jest rzeczywi艣cie tak bezpieczny, jak o nim my艣limy? Czy rodzice mog膮 naprawd臋 zaufa膰 tw贸rcom zapewniaj膮cym nas, 偶e stworzona przez nich strona jest rzeczywi艣cie ca艂kowicie bezpieczna dla dzieci i ich komputer贸w? Moim zdaniem odpowied藕 na oba pytania brzmi NIE. W tym artykule przedstawi臋 zagro偶enia dla dzieci i rodzic贸w w domniemanie "bezpiecznym" dzieci臋cym Internecie.

Aspo艂eczne elementy na dzieci臋cym placu zabaw

Typowa sytuacja: pozwalasz dziecku bawi膰 si臋 samotnie na podw贸rku, kt贸re dobrze znasz jeszcze z w艂asnego dzieci艅stwa. Kilka godzin p贸藕niej potomek wraca w 艂zach i bez ulubionej zabawki, zabranej przez kogo艣 bez 艣wiadomo艣ci spo艂ecznej.

Sprawcami mog膮 by膰 r贸wie艣nicy Twojego dziecka lub starsze dzieci. Niestety wirtualny 艣wiat sieci spo艂eczno艣ciowych nie jest lepiej chroniony przed takimi aspo艂ecznymi "rozrywkami". Brzydkie s艂owo na "艣cianie", obra藕liwa wiadomo艣膰 na osobistej stronie, wszystko to drobne przykro艣ci mog膮ce 艂atwo zasmuci膰 dziecko. Oczywistym jest, 偶e takie b艂ahostki nie s膮 najgorszym, co mo偶e spotka膰 dziecko, co wi臋cej, mog膮 nawet pom贸c dziecku rozwin膮膰 swoj膮 w艂asn膮 艣wiadomo艣膰 spo艂eczn膮. Jednak czasami nawet doro艣li maj膮 problemy z powstrzymaniem swoich emocji, je艣li otrzymaj膮 obra藕liw膮 wiadomo艣膰. Nale偶y si臋 zatem spodziewa膰, 偶e dziecko 藕le zareaguje na takie zdarzenie.

Jest nawet gorzej, je艣li osob膮 obra偶aj膮c膮 jest doros艂y. Nie m贸wi臋 tutaj o sprawach b艂ahych, chodzi mi o prawdziwe kryminalne wykroczenia przeciw dzieciom. Dzieci臋ce sieci spo艂eczno艣ciowe, fora i pokoje czat贸w s膮 idealnymi miejscami do polowa艅 dla pedofil贸w, udaj膮cych uczciwych cz艂onk贸w spo艂eczno艣ci. Niestety nie istniej膮 rzetelne statystki dotycz膮ce liczby doros艂ych udaj膮cy nieletnich w sieciach dzieci臋cych. Z pewno艣ci膮 wiemy jednak, 偶e wielu u偶ytkownik贸w podejrzanych o pedofili臋 regularnie odwiedza dzieci臋ce strony internetowe, a Ci ludzie s膮 prawdziwym niebezpiecze艅stwem.

Cz臋sto zdarza si臋, 偶e dziecko ufa swoim wirtualnym przyjacio艂om znacznie bardziej ni偶 rzeczywistym. Mo偶e to prowadzi膰 do spotkania dziecka ze swoim "najlepszym przyjacielem" bez poinformowania rodziny lub koleg贸w ze szko艂y. Taka sytuacja doskonale odpowiada pedofilom - staraj膮 si臋 bardzo, aby zdoby膰 zaufanie i zaaran偶owa膰 spotkanie z dzieckiem bez wiedzy jego rodziny czy przyjaci贸艂. Rezultat spotkania zawsze jest w jaki艣 spos贸b przykry..

Uwaga! Dziwne pomys艂y!

Czasami dzieci wpadaj膮 na najdziwniejsze pomys艂y dotycz膮ce tego, co chc膮 robi膰 lub kupi膰. Niewiele z nich zastanawia si臋, gdy m臋cz膮 rodzic贸w o pieni膮dze na zrealizowanie swoich nowych, cudownych pomys艂贸w.

Tw贸rcy wielu dzieci臋cych stron bez wahania pr贸buj膮 zdobywa膰 dodatkowe dochody poprzez uczestnictwo w sieciach banerowych. Co czwarta strona dla dzieci zawiera baner "Reklamy Google". Reklamy kontekstowe mog膮 skoncentrowa膰 si臋 na dowolnym s艂owie na stronie. Bardzo popularne s膮 wyrazy i frazy zwi膮zane z edukacj膮. Dzi臋ki tej metodzie oszu艣ci mog膮 przekona膰 dziecko do nieistniej膮cego stypendium edukacyjnego lub zakupu p艂yty z kursem hipnozy za "jedyne 50 dolar贸w".

Osobliwe rzeczy mog膮 si臋 zdarzy膰, gdy reklama kontekstowa wybierze s艂owa z nazwami gier. W rezultacie dziecko mo偶e zosta膰 przypadkow膮 ofiar膮 piramidy finansowej, o czym sama si臋 przekona艂am na stronie z grami dla dzieci. Serdeczne 偶yczenie dziecka, aby pom贸c rodzicom zarobi膰 pieni膮dze, mo偶e prowadzi膰 do niefortunnych konsekwencji, z kt贸rymi uczestnictwo w piramidzie finansowej zazwyczaj si臋 wi膮偶e.

Rosyjskie strony r贸wnie偶 udost臋pniaj膮 podobne oferty. Na przyk艂ad w trakcie wyszukiwania "strony dla dzieci", co trzecia zwracana przez Google strona dotyczy komunikacji i edukacji dzieci. Zawiera r贸偶ne blogi, czaty, fora i wiele interesuj膮cych materia艂贸w do przeczytania. G艂贸wna strona witryny zawiera kilka odno艣nik贸w umieszczonych pod og贸lnym nag艂贸wkiem "Interesuj膮ce materia艂y w Internecie":

 ????? ????

"Interesuj膮ce" w tym wypadku okazuje si臋 by膰 odno艣nikiem do fa艂szywego programu antywirusowego. Pozosta艂e trzy odno艣niki, z kt贸rych jeden pokazuje zdj臋cie idoli nastolatk贸w, prowadz膮 do strony, z kt贸rej dzieci mog膮 rzekomo pobra膰 filmy, np. "Zmierzch 3". Ten film nie pojawi艂 si臋 jeszcze w kinach. Jedyne, co musz膮 zrobi膰, to wys艂anie SMS-a na kr贸tki numer.

W szczeg贸lno艣ci strona oferuje inny spos贸b zap艂aty:

T艂umaczenie:Aby zap艂aci膰:

  1. Wybierz kr贸tki numer xxxx
  2. Pos艂uchaj wst臋pu
  3. Wprowad藕 kod us艂ugi 19371
  4. Poczekaj 5 minut
  5. Po op艂aceniu u偶yj kodu qg5t3tsd4, aby wej艣膰 do sekretnej sekcji strony

 ????? ????

Zgodnie z instrukcjami na powy偶szym zrzucie ekranu, u偶ytkownik musi wybra膰 kr贸tki numer, wprowadzi膰 kod us艂ugi i poczeka膰 5 minut. Pi臋ciominutowe po艂膮czenie z numerem klasy premium zapewnia oszustom pewn膮 ilo艣膰 pieni臋dzy, z czego cz臋艣膰 jest uwa偶ana za op艂at臋. Czas odkry膰, co stanie si臋 po wprowadzeniu kodu w pi膮tym punkcie instrukcji. Odpowied藕 to ... nic si臋 nie stanie. Na stronie nie istnieje 偶adna "sekretna sekcja". To tylko wybieg s艂u偶膮cy wy艂udzeniu pieni臋dzy od nieuwa偶nych u偶ytkownik贸w Internetu. Co gorsza, ta intryga pojawia si臋 na stronie dla dzieci!

Poza sieciami banerowymi, strony dla dzieci cz臋sto zawieraj膮 reklamy i inny spam, na przyk艂ad wiadomo艣ci od u偶ytkownika, kt贸ry dopiero zarejestrowa艂 si臋 na stronie, lub od go艣cia (gdy taka funkcjonalno艣膰 istnieje). Uwa偶am, 偶e takie wiadomo艣ci powinny zosta膰 om贸wione dok艂adniej, poniewa偶 w wi臋kszo艣ci zawieraj膮 zewn臋trzne odno艣niki prowadz膮ce do szkodliwego oprogramowania lub pornografii. Wi臋kszo艣膰 zachodnich stron blokuje takie odno艣niki, lub informuje u偶ytkownika, 偶e zostanie przekierowany do zewn臋trznej strony.

Oczywi艣cie fora dzieci臋ce, sieci spo艂eczno艣ciowe i blogi zatrudniaj膮 moderator贸w, kt贸rych zadaniem jest monitorowanie tre艣ci. Nie jest to jednak panaceum - moderatorzy nie s膮 w stanie sprawdzi膰 ka偶dej wiadomo艣ci. Popularne fora cz臋sto tworz膮 specjalne tematy, gdzie u偶ytkownicy mog膮 poinformowa膰 moderator贸w o odno艣nikach umieszczonych na stronie, prowadz膮cych do szkodliwego oprogramowania lub pornografii. Bez w膮tpienia odpowiedzialni u偶ytkownicy s膮 bardzo wa偶ni, lecz je艣li narzekaj膮 na szkodliwy link, oznacza to, 偶e ju偶 go klikn臋li.

Bardzo cz臋sto sieci banerowe i reklamy na forach (szczeg贸lnie zachodnich) zawieraj膮 pozornie atrakcyjne oferty - agencje modelek dla dzieci, czy stypendia edukacyjne itd. To kolejny typ oszustwa, gdzie potencjalnymi ofiarami s膮 ma艂e dzieci i ich rodzice. Na przyk艂ad, dzieciom proponuje si臋 miejsce na presti偶owej uczelni lub szans臋 zostania modelk膮 w wieku dziewi臋ciu czy dziesi臋ciu lat. W艂a艣ciwie celem tych organizacji s膮 rodzice gotowi wyda膰 fortun臋, aby zabezpieczy膰 przysz艂o艣膰 swoich dzieci. W rezultacie wydaj膮 oni wi臋cej pieni臋dzy na uzyskanie stypendium, ni偶 wydaliby po prostu op艂acaj膮c edukacj臋. Rezultatem drogiego kursu studia modelek b臋dzie dodanie zdj臋cia dziecka do bazy danych, kt贸rej s艂awni producenci szukaj膮cy talent贸w nigdy nie zobacz膮.

Kieszonkowe

Ile pieni臋dzy jeste艣 gotowy da膰 swojemu dziecku na jego w艂asne potrzeby? Nie s膮dz臋, aby ktokolwiek po艣wi臋ci艂 swoj膮 miesi臋czn膮 pensj臋 na ten cel, poniewa偶 ka偶de dziecko z pewno艣ci膮 zmarnowa艂oby ca艂膮 kwot臋 lub zosta艂o okradzione. Dlaczego wi臋c wielu u偶ytkownik贸w s膮dzi, 偶e to samo nie przytrafi si臋 ich dzieciom podczas przegl膮dania Internetu?

Ostatnie badania pokaza艂y, 偶e 25% brytyjskich dzieci u偶ywa kart kredytowych swoich rodzic贸w p艂ac膮c za us艂ugi internetowe. Ta liczba jest inna w ka偶dym kraju. Jednak dzieci z dost臋pem do informacji o karcie kredytowej s膮 celem oszust贸w na ca艂ym 艣wiecie. Znamy wiele przyk艂ad贸w nikczemnych sprzedawc贸w eBay, 偶膮daj膮cych, aby dzieci zap艂aci艂y za dobra, kt贸rych nigdy nie mieli zamiaru wys艂a膰.

Na szcz臋艣cie, obecnie nie ma zarejstrowanych przypadk贸w phishingu internetowego, kt贸rego celem s膮 dzieci. Jednak specjali艣ci bezpiecze艅stwa IT przewiduj膮, 偶e taki rodzaj oszustwa pojawi si臋 bardzo szybko, bior膮c pod uwag臋 jak 艂atwo przekona膰 dzieci do wprowadzenia szczeg贸艂贸w kart kredytowych rodzic贸w na stronie phishingowej.

Zardzewia艂e gwo藕dzie w piaskownicy

Brud w otwartej ranie na palcu dziecka mo偶e wywo艂a膰 t臋偶ec. Internet og贸lnie, a strony dzieci臋ce w szczeg贸lno艣ci, mog膮 spowodowa膰 r贸偶ne typy infekcji.

Ka偶dego dnia nasze skanery antywirusowe rejestruj膮 oko艂o 20 stron dzieci臋cych zara偶onych szkodliwym kodem. Niekt贸re z tych stron oferuj膮 dobra dla dzieci, ale wi臋kszo艣膰 z nich to strony edukacyjne lub z grami, posiadaj膮ce wi臋cej ni偶 100 odwiedze艅 dziennie.

Je艣li Tw贸j komputer nie jest chroniony przez program antywirusowy, nara偶asz go na ryzyko, pozwalaj膮c dzieciom przegl膮da膰 Internet.

Zwracanie uwagi dziecka na pedofil贸w i sposoby ich dzia艂ania jest g艂贸wnym sposobem ochrony przed tym zagro偶eniem. Nie pomo偶e jednak w wypadku, gdy problem dotyczy szkodliwego oprogramowania: exploity mog膮 dosta膰 si臋 na komputer przez dowoln膮 liczb臋 luk oprogramowania.

Wa偶ne jest, aby pami臋ta膰, 偶e ka偶da strona internetowa mo偶e zosta膰 z艂amana, co oznacza, 偶e program antywirusowy na komputerze musi by膰 w艂膮czony, nawet je艣li Twoje dziecko odwiedza wy艂膮cznie nieszkodliwe zasoby dla dzieci.

Co je艣li Twoje dziecko jest spo艂ecznie nieodpowiedzialne?

Dzieci szybko si臋 ucz膮. Chcemy, aby uczy艂y si臋 tylko dobrych rzeczy.

W du偶ej mierze dzi臋ki Hollywood, dzieci uwa偶aj膮 hackowanie za fajne, co wp艂ywa na ich plany na przysz艂o艣膰. Prawdopodobnie to by艂o motywacj膮 pewnego japo艅skiego nastolatka, kt贸ry w艂ama艂 si臋 do gry sieciowej i ukrad艂 360 000 wirtualnych dolar贸w. Innym przyk艂adem jest 9-letni ucze艅 z Virginii, kt贸ry z艂ama艂 zdalny system edukacyjny w Blackboard Learning System.

Faktem jest, 偶e uwa偶anie hackowania za fajne jest niebezpieczne. Dzieci musz膮 zrozumie膰, 偶e hakerzy nie r贸偶ni膮 si臋 od zwyk艂ych przest臋pc贸w, z tym, 偶e pope艂niaj膮 swoje przest臋pstwa w Internecie.

Niestety, dzieci cz臋sto czuj膮, 偶e mog膮 zachowywa膰 si臋 bezkarnie podczas surfowania w Internecie. To mo偶e by膰 powodem ich cz臋stych pr贸b sprzeda偶y nieistniej膮cych d贸br na aukcjach w celu zdobycia nielegalnych pieni臋dzy. Czasami posuwaj膮 si臋 za daleko: na przyk艂ad 10 letnia brytyjska dziewczynka usi艂owa艂a sprzeda膰 swoj膮 babci臋, okre艣laj膮c j膮 jako "Denerwuj膮c膮, ale raczej mi艂膮 starsz膮 pani膮". Otrzyma艂a wiele odpowiedzi, nic dziwnego jednak, 偶e transakcja nie zosta艂a wykonana.

W艂a艣ciwie problem z艂ego zachowania dzieci w Internecie le偶y w odpowiedzialno艣ci rodzic贸w. 呕adne rozwi膮zanie antywirusowe nie zniech臋ci dziecku bycia hakerem lub sprzedania babci, je艣li dziecku brakuje podstawowej 艣wiadomo艣ci dobra i z艂a.

Wnioski

Czy powinni艣my wi臋c pozwoli膰 dzieciom przegl膮da膰 Internet? Bez wzgl臋du na to co uwa偶amy, odpowiedzi膮 musi by膰 TAK, poniewa偶 dzieci potrzebuj膮 wiedzy, jak komunikowa膰 si臋 w wirtualnym 艣wiecie tak samo, jak w "realu".

Lepszym pytaniem jest "Czy powinni艣my pozwala膰 dzieciom na przegl膮danie Internetu bez nadzoru?" Przeci臋tnym wiekiem, w kt贸rym dziecko czyni pierwsze kroki w Sieci jest pi臋膰 i sze艣膰 lat. W du偶ych miastach, mog膮 to by膰 nawet m艂odsze dzieci. Internet jest jednak z zasady 艣wiatem doros艂ych i tak jak w 艣wiecie rzeczywistym, istniej膮 rzeczy, kt贸rych dzieci nie rozumiej膮, a kt贸re s膮 dla nich niebezpieczne.

Kto powinien jako pierwszy wesprze膰 i pom贸c dzieciom do艣wiadczy膰 Internetu? Oczywi艣cie ich rodzice! Nie nale偶y pozwala膰 dzieciom na samotne b艂膮kanie si臋 po du偶ym mie艣cie, poniewa偶 wszyscy zdajemy sobie spraw臋 z niebezpiecze艅stwa kt贸re im tam grozi. Niestety Internet nie wzbudza tego samego poziomu troski. Obecnie 70% nastolatk贸w przegl膮da Internet bez nadzoru. Dla dzieci pomi臋dzy czwartym, a si贸dmym rokiem 偶ycia ta liczba jest znacznie ni偶sza, ale wci膮偶 niepokoj膮ca.

Najcz臋艣ciej rodzice i dzieci przegl膮daj膮 Internet wsp贸lnie w wypadku, gdy dziecko uczy si臋 surfowa膰 w Sieci. W tym kroku doro艣li pomagaj膮 swoim dzieciom zaznajomi膰 si臋 z nowym 艣rodowiskiem. Kiedy potomek zapozna si臋 ju偶 z nowo艣ci膮, wielu rodzic贸w uwa偶a swoje zadanie za wype艂nione. Ale jest to dopiero pocz膮tek - dzieci s膮 bardzo naiwne i 艂atwowierne, nie potrafi膮 w艂a艣ciwie oceni膰 sytuacji, poza tym 艂atwo je skrzywdzi膰. Wsp贸lne surfowanie mo偶e tak偶e pom贸c rozwi膮za膰 r贸wnie偶 problemy innej natury. To oczywiste, 偶e 10 lub 12 letni ch艂opiec czy dziewczynka potrzebuj膮 nieco prywatno艣ci w swojej wirtualnej komunikacji z przyjaci贸艂mi i nie b臋d膮 zadowoleni, je艣li rodzice s膮 ca艂y czas obecni. W tym wieku dzieci wiedz膮 ju偶, co jest dobre, a co z艂e w Sieci. W tym wypadku rodzice mog膮 pozwoli膰 dzieciom samodzielnie przegl膮da膰 Internet; nie ma potrzeby, aby ojciec lub matka siedzieli obok nich, sprawdzali ich korespondencj臋 i kontrolowali ka偶dy krok. Obowi膮zkiem rodzic贸w jest natomiast pomoc i wsparcie dzieci w trudnych sytuacjach. M艂odsze dzieci b臋d膮 szcz臋艣liwe poznaj膮c sposoby przegl膮dania interesuj膮cych stron w towarzystwie swoich rodzic贸w.

殴r贸d艂o:
Kaspersky Lab